طرح آزمایشگاه‌ها در حوزه تولید نیروی برق

عنوان طرح : طرح جامع نیازسنجی، اولویت‌بندی، طراحی، تجهیز، راه‌اندازی و توسعه آزمایشگاه‌های صنعت برق و انرژی در حوزه تخصصی تولید نیروی برق

نیروگاه‌های حرارتی دارای اهمیت بسیار بالایی در تولید انرژی در کشور هستند و مطابق آمار سال 1395 بیش از 93 درصد برق تولیدی کشور به وسیلۀ انواع نیروگاه‌های حرارتی (بخاری، گازی و سیکل ترکیبی) تولید شده‌اند. با توجه به نیاز روز افزون کشور به انرژی الکتریکی، توسعه ظرفيت‌های توليد و افزایش بهره‌وری تولید برق و ارتقاء بازده نیروگاه‌ها از راهبردی‌های مهم وزارت نيرو برای ارتقاء سطح کارآمدی صنعت برق کشور مطابق سند چشم‌انداز و برنامه راهبردی بلندمدت وزارت نيرو تا افق 1404 است.

تجهیزات و قطعات بکار رفته در نیروگاه‌های حرارتی، در کنار ارزش کلان مادی از فن آوری دقیق، پیشرفته و پیچیده‌ای برخوردار هستند. کنترل کیفیت این تجهیزات نقش مهمی در آمادگی نیروگاه‌ها برای تولید برق پایدار، کاهش خاموشی‌ها، کاهش هزینه‌های تعمیرات و تعویض قطعات و افزایش بهره‌وری و بازده نیروگاه‌ها دارد. برای اطمينان از کيفيت تجهيزات بكار گرفته شده ساخت داخل و یا وارداتی و برخورداری آن از استانداردهای قابل قبول، وجود آزمایشگاه‌های مرجع كه مواد، قطعات و سیستم‌های ساخته شده برای به كارگیری در بخش‌های مختلف نیروگاهی را مورد آزمون و آزمایش قرار دهد بسیار ضروری و اساسی است. این آزمایشگاه‌ها علاوه بر اینكه سبب تضمین استاندارد و كیفیت تجهیزات مربوطه می‌شود، از واردات تجهیزات فاقد كیفیت لازم نیز جلوگیری می‌كند. از جمله ویژگی‌های آزمایشگاه‌های مرجع مستقل بودن آزمایشگاه و عدم وابستگی به خریدار و سازنده است که تحت یك نظام مدیریتی خاص مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند.

در سال‌های اخیر فعالیت‌هایی در زمينه برنامه‌ريزی برای احداث و تجهيز آزمایشگاه‌های مرجع صنعت برق پروژه در قالب طرح آزمایشگاه‌های مرجع مورد نياز صنعت برق در پژوهشگاه نيرو انجام شده است که با راه‌اندازی چندین آزمایشگاه مرجع در حوزه تولید، انجام برخی آزمون‌ها برای کنترل کیفیت مواد، قطعات و سیستم‌های مختلف نیروگاهی مطابق با استانداردهای معتبر امكان‌پذير شده است. با این وجود برخی از این آزمایشگاه‌ها دارای محدوديت‌هايی هستند بطوريكه بررسی کیفی برخی مواد و تجهیزات بطور کلی امکان پذیر نبوده و یا انجام بخشی از آزمون‌های تجهيزات در داخل كشور امكان پذير نمی‌باشد. این موضوع موجب عدم انجام برخی آزمون‌ها شده که در نهایت منجر به نقص در فرآیند کنترل کیفیت می‌گردد. همچنین در صورت ارسال نمونه به خارج از کشور منجر به خروج ارز از كشور شده و یا با توجه به شرایط تحریم، انجام آن با دشواری های بسیاری همراه است.

در نتیجه با توجه به مباحث فوق لزوم تجهیز و راه‌اندازی آزمایشگاه‌های جدید و همچنین توسعه آزمایشگاه‌های موجود امری مهم و ضروری است. در این طرح با شناسایی کمبودها، اولویت‌بندی نیازها، شناسایی و تعامل با ذی‌نفعان، سیاستگذاری‌های لازم و پيشنهاد آزمون‌های اجباری، ارزیابی‌های فنی و اقتصادی، ایجاد ساز وکار مناسب برای تأمین منابع مالی به ویژه با مشارکت بخش خصوصی، نگاه ویژه به تجهیزات آزمایشگاهی ساخت داخل در راستای توسعه آزمایشگاه‌های حوزه تولید نيرو اقدام خواهد شد.

الف) استراتژی نقش آفرینی آزمایشگاه‌های حوزه تولید:

• مشارکت بخش آزمایشگاهی در توسعه پایدار، افزایش بهره‌وری و ارتقاء بازدهی نیروگاه‌ها در حوزه تولید نیرو
• ایجاد زیرساخت آزمایشگاهی همگام با تکنولوژی‌های نوین و نگاه به آینده
• هدفمندسازی ساز وکار کنترل کیفیت تجهیزات مورد استفاده در حوزه تولید نیرو
• ایجاد اعتماد و خودباوری در کارشناسان کشورجهت توسعه و تجهیز آزمایشگاه‌ها با حرکت در مسیر نوآوری و تخصص‌گرایی
• استفاده از مدیریت و تجربه داخلی در راستای افزایش توانمندی‌های پویا در سخت‌افزار، نرم‌افزار و مغزافزار آزمایشگاه‌های داخل کشور
• مشارکت بخش آزمایشگاهی در اجرای سیاست‌های کلان صنعت برق و انرژی و تاثیرگذاری در بازار برق
• پایش وضعیت محیطی با هدف کاهش آلاینده‌ها و حفظ محیط‌زیست از طریق فعالیت آزمایشگاه‌ها

ب) استراتژی تأمین منابع برای توسعه/تجهیز آزمایشگاه‌های حوزه تولید:

• استفاده حداکثری از آزمایشگاه‌های موجود و مورد تأیید در کشور در قالب شبکه‌سازی و پرهیز از اتلاف منابع در خرید تجهیزات آزمون تکراری
• تعامل با همه ذی‌نفعان در هر حوزه تخصصی اعم از تولید کنندگان تجهیزات و قطعات صنعت نیروگاهی، بهره‌برداران و نیروگاه‌های دولتی و خصوصی، شرکت‌ها، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی برای مشارکت در موضوع راه‌اندازی آزمایشگاه‌های حوزه تولید نیرو
• جلب مشارکت بخش خصوصی در زنجیره تأمین توسعه و تجهیز و بهره‌برداری از آزمایشگاه‌ها
• استفاده از منابع دولتی برای آزمایشگاه‌های ضروری و کلیدی و موارد دارای اهمیت بدون مشارکت بخش خصوصی

ج) استراتژی اولویت‌بندی برای توسعه/تجهیز آزمایشگاه‌های حوزه تولید:

• راه‌اندازی/توسعه آزمایشگاه بر اساس نیاز صنعت نیروگاهی کشور بر اساس اهمیت و تاثیرگذاری تجهیزات و قطعات
• راه‌اندازی/توسعه آزمایشگاه‌ها با اولویت وجود استانداردهای اجباری برای تجهیز یا قطعه مربوطه
• راه‌اندازی/توسعه آزمایشگاه ها با اولویت برای نمونه‌هایی که در حال حاضر برای آزمون به خارج از کشور ارسال می‌شوند.
• راه‌اندازی/توسعه آزمایشگاه ها با اولویت مشارکت بخش خصوصی در تأمین منابع مالی
• راه‌اندازی/توسعه آزمایشگاه ها با اولویت انجام قبلی مطالعات تطبیقی ملی و بین المللی
• راه‌اندازی/توسعه آزمایشگاه ها با اولویت استفاده از بکارگیری دستگاه‌های آزمون تولید داخل
• راه‌اندازی/توسعه آزمایشگاه ها با اولویت سوددهی و برگشت سرمایه در بازه زمانی کوتاه مدت
• راه‌اندازی/توسعه آزمایشگاه با اولویت تعداد نمونه قابل ارائه برای سنجش در بازه زمانی مشخص

استراتژی مدیریت نظام‌مند آزمایشگاه‌های حوزه تولید جهت بهره‌گیری حداکثری از خدمات آزمایشگاهی:

• ایجاد شبکه آزمایشگاهی برای افزایش هماهنگی در استفاده حداکثری از آزمایشگاه‌های موجود و مورد تأیید در کل کشور
• برنامه‌ریزی و اجرای برنامه استراتژی جهت افزایش سطح کیفی آزمایشگاه‌های موجود بر اساس استاندارد ISO/IEC 17025 تا مرحله ارائه خدمات آزمایشگاهی در حوزه بین الملل
• اعمال سیاست‌های تعرفه‌گذاری و کاری با تهیه آئین‌نامه‌های لازم برای فعالیت هدفمند آزمایشگاههای مورد نیاز در حوزه تولید نیرو

• احصاء آزمایشگاه‌های مورد نیاز در عرصه تولید نیروی برق با هدف شناسایی و استفاده حداکثری از ظرفیت موجود در شبکه آزمایشگاهی
• اولویت‌بندی آزمایشگاه‌های مورد نیاز در حوزه تولید نیروی برق بر اساس شاخص‌ها و معیارهای مناسب
• تنظیم و ارائه فهرست اولویت‌بندی شده از آزمایشگاه‌های مورد نیاز در حوزه تولید نیروی برق و اخذ تأیید کمیته راهبری مربوطه و تصویب شرکت مادر تخصصی ذی‌ربط
• تهیه نقشه راه و برنامه نیازسنجی، اولویت‌بندی، طراحی، توسعه، تجهیز و راه‌اندازی آزمایشگاه‌های مورد نیاز در حوزه تولید نیروی برق که به تصویب شرکت مادر تخصصی ذی‌ربط رسیده‌اند.
• تعیین شرح خدمات، زمان‌بندی و برآورد هزینه طرح‌ها و پروژه‌های نیازسنجی، اولویت‌بندی، طراحی، تجهیز، راه‌اندازی و توسعه آزمایشگاه‌های مورد نیاز در حوزه تولید نیروی برق
• مدیریت فرآیند تجهیز، راه‌اندازی و توسعه آزمایشگاه‌های مورد نیاز در حوزه تولید نیروی برق با اتکاء به منابع دولتی و خصوصی در سرمایه‌گذاری‌های مستقل و مشترک و دیدبانی بر خط نیازهای صنعت کشور در حوزه زیرساخت‌های آزمایشگاهی و با تعیین اولویت تخصیص منابع
• انتخاب مدیران واجد شرایط جهت انجام طرح‌ها و پروژه‌های نیازسنجی، اولویت‌بندی، طراحی، تجهیز، راه‌اندازی و توسعه آزمایشگاه‌ها در حوزه تولید نیروی برق از طریق فراخوان یا روش‌هایی که با قوانین و مقررات موضوعه کشور انطباق دارند.
• نظارت و ارزیابی دوره‌ای از روند پیشرفت طرح‌ها و پروژه‌های نیازسنجی، اولویت‌بندی، طراحی، تجهیز، راه‌اندازی و توسعه آزمایشگاه‌های مورد نیاز در حوزه تولید نیروی برق و ارائه نتایج در کمیته راهبری و اخذ تأیید کمیته راهبری
• ایجاد نظام تأمین منابع مالی لازم جهت حمایت مالی از طرح‌ها و پروژه‌های نیازسنجی، اولویت‌بندی، طراحی، توسعه، تجهیز و راه‌اندازی آزمایشگاه‌های مورد نیاز در حوزه تولید نیروی برق
• ساماندهی و حمایت از بومی‌سازی در زمینه توسعه تجهیزات مورد نیاز آزمایشگاه‌های مورد نیاز در حوزه تولید نیروی برق با بهره‌گیری از توانمندی‌های داخلی در کشور
• انباشت دانش در حوزه‌های علمی و تخصصی و ایجاد شبکه متخصصین از محققین و صاحب¬نظران در زمینه توسعه آزمایشگاه‌های مورد نیاز در حوزه تولید نیروی برق

نخست این طرح با عنوان ‌طرح توسعه آزمایشگاه‌های حوزه تولید نیرو‌ در معاونت فناوری پژوهشگاه نیرو ذیل سند راهبردی آزمایشگاه‌های مرجع مورد نیاز صنعت برق و انرژی كشور در تاریخ 97/4/30 آغاز بکار نمود و در تاریخ 97/09/07 اعضای کمیته راهبری به تأیید شرکت مادر تخصصی برق حرارتی رسید.

پیرو مصوبه 98/07/17 هیات رئیسه پژوهشگاه نیرو مبنی بر شکل‌گیری چهار طرح جامع توسعه آزمایشگاه ها در هریک از حوزه‌های تخصصی صنعت برق (تولید، توزیع، انتقال و انرژی‌های تجدیدپذیر) با ساختار جدید در مرکز آزمون، بازرسی و استاندارد نیرو (مرکز آبا نیرو)، طرح های قبلی توسعه آزمایشگاه از ذیل معاونت فناوری پژوهشگاه نیرو به مرکز آبانیرو منتقل شده و این طرح با رویکرد جدید با عنوان‌ طرح جامع نیازسنجی، اولویت‌بندی، طراحی، تجهیز، راه‌اندازی و توسعه آزمایشگاه‌های صنعت برق و انرژی در حوزه تخصصی تولید نیروی برق‌ در حال فعالیت می‌باشد.